Aeres is met 18 locaties voor vmbo en mbo-opleidingen een van de grootste onderwijsinstellingen in het groene domein. In Almere zijn het groene onderwijs van vmbo en mbo gebundeld onder een dak. Directeur Bauke Houtsma: “Omdat wij bestuurlijk een eenpitter zijn in Almere ben ik in verschillende netwerken actief, zoals de RAP-regio Almere Lelystad. Almere wil groeien naar de vijfde stad in het land en alle onderwijsinstellingen moeten daar gezamenlijk op anticiperen en zorgen dat het personeelsbestand meegroeit.”
Meer aanwas nodig
Aeres Almere is actief op het gebied van alles wat groeit en bloeit; de school heeft zo’n 140 medewerkers, 900 vmbo-leerlingen en 400 mbo-leerlingen, die worden opgeleid om te gaan werken met bijvoorbeeld dieren, groen, bloemen of voeding. Groen mbo-onderwijs is een mooie combinatie van praktijk en theorie, waarbij alle aspecten van duurzaamheid aan bod komen. In de kranten is al te lezen dat er een tekort aan mbo-ers ontstaat en dat is volgens Bauke Houtsma zeker ook in het groene domein het geval. ”We maken geregeld mee dat leerlingen, bijvoorbeeld in de hoveniersbranche, al worden aangenomen voordat ze de opleiding hebben voltooid. De groene sector heeft vakkrachten nodig, zeker in een groeistad als Almere waar de groeninrichting een belangrijke prioriteit is. De aanwas is niet voldoende, zeker niet met oog op de groeiende aandacht voor groen en duurzaamheid. Steeds minder leerlingen zijn bereid om hun handen letterlijk vies te maken. Het imago van de groene sector is ook niet altijd positief geweest, maar we zien momenteel gelukkig een kentering. We zijn dan ook al jaren actief om de buitenwereld te laten zien dat er veel gespecialiseerde vakkennis nodig is voor het groene domein en om breedte van deze sector te belichten. Groen onderwijs is heel afwisselend en combineert vakkennis met buiten werken, techniek, creatie en dienstverlening.”
Aantrekkingskracht
De vmbo-opleiding van Aeres Almere heeft een aantrekkingskracht op leerlingen uit de buurt, omdat het bekendstaat als een veilige, kleine school. Bauke Houtsma: “Het vmbo blijft groeien – we hebben al een paar keer moeten loten onder de nieuwe leerlingen – en ook de mbo-opleidingen vertonen weer een lichte groei. We dijen samen met Almere geleidelijk uit. Onze opleiding is verticaal georganiseerd, van de 900 vmbo-leerlingen stroomt het grootste deel uit naar aanverwante sectoren en een deel naar de mbo-opleidingen van Aeres, waarna zij weer door kunnen studeren op het hbo van Aeres.”
Groei opvangen
De groei in het aantal leerlingen moet worden opgevangen door toename van het aantal docenten en Bauke Houtsma vertelt dat hij voor de zomer van 2022 nog problemen had om zijn vacatures rond te krijgen. “Dankzij het idee van de RAP-regio om extra vroeg te werven, nog voor de meivakantie, hebben we het inmiddels beter voor elkaar dan vorig jaar. In deze regio is het tekort onder docenten bij het mbo en vo nog niet heel nijpend, de pijn zit vooral in het basisonderwijs. Maar we moeten er wel rekening mee houden dat we er over vijf jaar weer heel anders voorstaan. Daarom treden alle onderwijsinstellingen die aan onze RAP-regio verbonden zijn, gezamenlijk potentiële werknemers tegemoet. We zijn als RAP-regio ook heel actief op het gebied van voorlichting aan havo en vwo-leerlingen, we willen namelijk zoveel mogelijk leerlingen enthousiasmeren voor de docentenopleiding.”
Gezamenlijk werven
De problematiek die in het voortgezet onderwijs speelt, is volgens Houtsma voor een groot deel vergelijkbaar met de knelpunten in het mbo. “De tekortvakken komen overeen en daarnaast zijn docenten met specifieke vakkennis in groene domein moeilijk te vinden. Om de werving en selectie van nieuwe medewerkers goed te laten verlopen, hebben we als RAP-regio het loket Flevowijs ingericht waar geïnteresseerden zich kunnen opgeven en in het oriëntatietraject terechtkomen. Ik heb tijdens de RAP-bijeenkomsten ook geopperd dat we potentiële zij-instromers in de kans moeten geven om een dag mee te lopen op onze scholen. Daar was tot een paar jaar terug nog niet veel animo voor, de kans is immers groot dat je tijd en energie steekt in mensen die je wellicht nooit meer terugziet, maar de nood wordt hoog dus inmiddels zijn alle schoolbesturen bereid om daaraan mee te werken en is het gemeengoed geworden. Wij hebben al een paar docenten aangenomen die we tijdens zo’n kennismakingsdag hebben ontmoet.
Voordelen samenwerking
Het grote voordeel van samenwerking in een RAP-regio, is dat wordt samengewerkt in de aanpak van het personeelstekort en andere arbeidsmarkt- en HR-vraagstukken, waarbij je veel van elkaar leert: hoe kunnen we met z’n allen optrekken om dit gezamenlijke probleem te lijf te gaan? Ook als mbo heb je veel baat bij een gezamenlijk plan van aanpak. Als je bijvoorbeeld nieuwe mensen wilt opleiden, dan is het prettig als dat in een soort ‘in company sfeer’ plaatsvindt. Binnen onze RAP-regio kunnen nieuwe medewerkers van alle aangesloten organisaties dan ook trainingen volgen bij de opleidingsschool in Almere, dus ze hoeven niet meer naar Dronte of Amsterdam te reizen. Dit traject bestond al en wij kunnen daar gemakkelijk op aansluiten, dat is een gezamenlijk belang. Bovendien kun je veel van elkaar leren op het gebied van zij-instroom of hybride docenten. Wij willen nu ook onderwijsassistenten gaan opleiden en ik heb heel veel baat bij overleg met de andere scholen hierover: hoe zet je de onderwijsassistenten optimaal in, hoe leid je ze op en van welke regelingen kun je gebruikmaken? Omdat we met zijn allen verbonden zijn in de RAP, zijn de lijntjes veel korter en is de samenwerking heel natuurlijk.”
Behoud van medewerkers
Medewerkers werven is een ding, maar ze behouden is weer een heel andere uitdaging, weet Bauke Houtsma. “De uitstroom van beginnende docenten is hoog, ook in het mbo. Misschien niet direct na een jaar, maar het komt geregeld voor dat docenten na twee, drie jaar erachter komen dat ze zich toch niet thuisvoelen in het onderwijs. En dan gaat er een hoop tijd en energie verloren. In de cao is nu ook officieel bepaald dat je als startende docent een aantal uren krijgt om te landen in je baan en dat je als nieuwe collega goed begeleid moeten worden in het complexe vak van docent. Ik zeg ook vaak tegen nieuwe collega’s dat je minstens een jaar nodig hebt om te wennen. In een onderwijscyclus ontstaan namelijk bepaalde patronen en die herken je pas na een jaar. We begeleiden nieuwe docenten langdurig en uitgebreid, zo hebben ze een vakmaatje en krijgen ze ondersteuning van hun vakgroep en direct leidinggevende.
Begeleiding door beeldcoaches
Met ondersteuning van de RAP-regio hebben de aangesloten scholen ook beeldcoaches opgeleid en ingezet: ervaren docenten die de starter begeleiden met beeldcoaching. De coach neemt jouw les op en je analyseert die beelden gezamenlijk. Als je jezelf terug kunt zien, kun je veel beter evalueren: hoe reageerde ik in een bepaalde situatie, wat zegt mijn lichaamstaal en hoe is mijn intonatie? Het werken met video’s bevalt heel goed; ook collega’s die al jaren bij Aeres werken, maken er graag gebruik van. Met deze uitgebreide ondersteuning maken we zo goed mogelijk gebruik van het jaar dat nieuwe medewerkers nog aan het vak wennen en dat biedt een stevigere basis voor de jaren daarna. De uitstroom is daardoor beduidend minder, de mensen die nu bij Aeres weggaan, kiezen voor hun eigen regio of een ander schoolniveau en blijven dus voor het onderwijs behouden. Wij raden nieuwe medewerkers die hun PDG willen halen, ook altijd aan om iets langer door te studeren voor een tweedegraads bevoegdheid. Dan zijn ze voor ons als werkgever breder in te zetten, maar hebben ze ook veel meer kansen in de totale arbeidsmarkt. De keuze ligt uiteindelijk bij henzelf.”
Voorbereiden op groei regio
In de RAP-regio Almere Lelystad wordt wel gesproken over mobiliteit van docenten, maar er wordt volgens Bauke Houtsma nog niet veel gebruik van gemaakt. “Je bent collega’s, maar ook concurrenten en wij zorgen liever binnen Aeres voor een stevig contract dan dat we de uren opvullen bij een ander schoolbestuur. Een punt van belangstelling onder de collega’s bij de RAP, is de salariëring. Ieder heeft een eigen cao, dat komt voor 90 procent overeen maar het komt ook voor dat mensen bij ons worden weggehaald omdat ze bij een school met een andere cao meer salaris krijgen. Ik heb binnen de RAP-regio aangegeven dat we dat soort oneerlijke concurrentie onderling moeten zien te voorkomen. Ook zou er meer sturing kunnen komen in de samenwerking, zodat we sneller slagen kunnen maken. Dit zijn slechts kleine ‘hick ups’ van het samenwerkingsverband, want we worden er met zijn allen alleen maar sterker van en zorgen er gezamenlijk voor dat we als onderwijssector voorbereid zijn op de groei van deze regio.”
Meer informatie
Heb je een algemene vraag over RAP? Kijk dan op deze pagina. Op de website van OCW is een overzicht van samenwerkingsverbanden te vinden te vinden. Doe ook inspiratie op per regio.Voor meer vragen over het samenwerkingsverband RAP-regio Almere Lelystad, stuur een mail naar info@sommbo.nl.