Hoe houden we (startende) docenten in het mbo en hoe krijgen we ze binnen? Op 29 september organiseerde SOM een praktijkdag ‘Vind en behoud van personeel voor het mbo’ over dit onderwerp. Zo’n 35 mbo-docenten, or-leden, recruiters en andere HRM’ers uit het mbo horen experts en wisselen ervaringen en ideeën met elkaar uit.‘
Behoud
In de ochtend gaat dagvoorzitter Karim Amghar, zelf onder meer mbo-docent aan Zadkine in Rotterdam, in gesprek met Conrad Berghoef, mbo-docent van het jaar 2017 en auteur van het boek ‘Leraar op de fiets’, en Kirsten Cuppen, mbo-docent van het jaar 2021. De vraag is: hoe zorgen we ervoor dat we leerkrachten in het mbo behouden?
Kirsten schetst haar start in het mbo. ‘In mijn eerste jaar gaf ik acht vakken. Voor sommige vakken waren geen lesmethoden. Ook waren er projecten. Ik ben best creatief en flexibel en ik voelde wel vrijheid om er mijn eigen draai aan te geven, maar het was een pittig jaar, alles bij elkaar.’ Conrad hoort dit verhaal vaak van jonge collega’s en zij-instromers. ‘De managers geven hier een uurtje en daar nog een uurtje en voor je het weet, geef je zeven vakken. Ik zie die starters dan uitvallen. Managers en bestuurders beseffen niet dat 1 of 2 uur extra lesgeven voor een startende docent buikpijn kan betekenen.’ Teamleiders moeten bij het verdelen van taken goed kijken aan wie ze een taak geven. Kirsten: ‘En ze moeten kritisch kijken: zijn al die taken wel nodig? Heel veel taken kunnen weg, terwijl je nog steeds goed onderwijs biedt.
Goed genoeg
Kirsten en Conrad begeleiden allebei lio’s, jonge docenten en zij-instromers. Kirsten: ‘Ik bespreek met ze: ‘Wat moet je doen? Hoe kun je dat stap voor stap doen? Als je een taak krijgt, zeg dan ook eens nee.’ ‘Probeer je op de lessen te concentreren,’ houdt Conrad de starters voor, ‘en bedenk: goed genoeg is ook goed. Maar de organisatie moet starters wel de kans bieden om zich op de lessen te concentreren. Laat starters op de lessen reflecteren, investeer in intervisiegroepen, stel een groepje ‘jong mbo’ in. Er moet ruimte zijn om in een veilige omgeving fouten te maken en van elkaar te leren.’ Hij gunt iedere starter een buddy die pal voor die starter staat. Ook lesbezoeken zijn belangrijk, als je tenminste vooral positieve feedback geeft.
Romantisch beeld
Veel zij-instromers hebben een romantisch beeld van het vak van mbo-docent. ‘Ze hebben kennis van het vak’, zegt Kirsten, ‘maar weten niet hoe je een les opbouwt of hoe je omgaat met mbo-studenten. Ze moeten beseffen dat het meer is dan kennisoverdracht, meer dan een lesje afdraaien.’ Conrad vindt: ‘Dat romantische beeld van je kennis delen met jonge mensen, ze vooruithelpen en iets betekenen in hun leven, is het startpunt. Tegen zulke mensen moeten we zeggen: kom vooral binnen, maar we gaan je wel een traject aanbieden waarmee je jezelf overeind houdt.’
Mbo-docent is een apart vak, daar zijn alle aanwezigen het over eens, en een mooi vak. Maar je moet ook niet een te mooi beeld geven en geen dingen beloven die je niet waar kunt maken.
Tips voor behoud van docenten
- Laat beginnende docenten vooral lesgeven. Geef extra uren, mentoruren en taken als de organisatie van een ouderavond aan ervaren docenten.
- Geef starters de ruimte om in een veilige omgeving fouten te maken en ervan te leren. Dat kan op verschillende manieren.
- Begeleid startende docenten met een buddy of mentor, zowel in hun lestaken als in het omgaan met organisatiestructuren.
- Organiseer lesbezoeken van docenten bij elkaar op een structurele basis, niet om elkaar te beoordelen, maar om te bespreken wat je goed vindt gaan.
- Investeer als school in intervisiegroepen van jonge en/of startende docenten.
- Geef een goed en realistisch beeld van het vak van mbo-docent.
Aantrekken
De middaggasten zijn Niek Kerklaan, docent beveiliging, en Marion van Loon van De Merkgevers, bureau voor employer branding. Ze ontwikkelt campagnes voor de manier waarop een organisatie naar buiten treedt. ‘Ik vraag medewerkers: wat zijn je drijfveren en wat maakt jullie bedrijf anders dan andere? En: waarom blijf je hier, terwijl je op zo veel andere plekken kunt werken? Ik spreek kritische én enthousiaste mensen, mensen die er kort werken en die er lang werken.’ Niek deed sales bij een tegelbedrijf en kwam als zij-instromer bij Zadkine. Zijn antwoord op de vraag waarom hij daar blijft: ‘Ik heb affiniteit met niveau-1-studenten en ik blijf puur voor hen. Van hen krijg ik waardering – aan het eind van het jaar dan. Ook heb ik een warm team met ruimte voor iedereen om zijn talenten in te zetten. We geven elkaar feedback, zowel negatief als positief. En we krijgen waardering uit de organisatie. Daarvoor blijf ik ook.’
Waardering
Marion weet uit ervaring: ‘Waar mensen gelukkig van worden, is in bijna elke organisatie hetzelfde: gezelligheid en waardering. Maar je moet laten zien hoe gezelligheid en waardering eruitzien in jóuw bedrijf en waar die waardering vandaan komt.’ Dan gaat het niet alleen om waardering krijgen, maar ook om waardering geven. Dat realiseert Niek zich. ‘We zijn geneigd om eerst het negatieve te benadrukken, maar positief zijn en complimentjes geven is zo belangrijk. Dat doet veel met anderen.’
Verleiden
Maar hoe verleid je mensen om de stap te zetten naar mbo? Niek ziet verschillende mogelijkheden.
‘Tegenwoordig solliciteren mensen door een filmpje over zichzelf te maken. Maar het kan ook andersom. Het is veel toffer als je als roc een leuk filmpje maakt, bijvoorbeeld van een dag van een docent. Een dag of een week meelopen als zij-instromer is ook een goede manier. Dan zie je hoe de gang van zaken is en of het echt iets voor je is. En ik heb gemerkt dat hbo-studenten van lerarenopleidingen vaak een negatief beeld hebben van docent zijn in het mbo. Dus ga daarnaartoe en laat zien hoe tof het kan zijn.’ Dagvoorzitter Karim kwam zelf via een onderwijsmanager in het mbo terecht. ‘Die kon me precies vertellen hoe het voelt om voor de klas te staan en wat het van je vraagt. Ik heb op mijn beurt ook anderen enthousiast gemaakt voor het onderwijs. Dus je kunt je eigen mensen inzetten om potentiële leerkrachten warm te maken.’
Tips om docenten aan te trekken
- Zet je eigen docenten in om geïnteresseerden in het mbo enthousiast te maken.
- Laat potentiële zij-instromers een dag of een week meelopen.
- Ga na waarom docenten in jouw school blijven werken en waar ze hun waardering vandaan halen. Gebruik dat in de communicatie.
- Maak een filmpje over het vak van docent op jouw school en/of van je school als werkgever.
- Wees zichtbaar in lerarenopleidingen en maak studenten enthousiast voor het docentschap in het mbo.
Scenarioplanning
Sara Broekhoven van de Future Talent Factory neemt de deelnemers tot slot mee in ‘scenarioplanning voor het vinden en behouden van collega’s’. Kern van scenarioplannen is het zogenaamde backcasting: wat blijft, wat is nieuw (hoe/de toekomst) en wat verdwijnt (keuzes maken). Door vanuit de toekomst te denken kom je makkelijker tot nieuwe ideeën. Na een prikkelende toelichting gaat Sara aan de slag met verschillende groepjes om de backcasting toe te passen op de eigen wervingsmethoden van de aanwezige mbo’s.
Einde van de dag
Fijne sfeer’, vinden de deelnemers aan het eind van de dag, en ‘Leuke sprekers’ en ‘Goede vibes’.
Na afloop vindt een snelle evaluatie plaats door Karim met alle aanwezigen, met daarbij een aantal tips die SOM graag ter harte neemt voor mogelijke volgende bijeenkomsten!